Farklı sebeplerle oluşabilen ayak yaraları pratik tedavilerle iyileştirilebilirken, kişinin diyabet yahut damar sertliği üzere altta yatan hastalıklarının bulunması, bu tedavi sürecini daha karmaşık hale getirebiliyor. Bu hastalarda düzgünleşme süreci sıkıntı, uzun ve zahmetli bir formda ilerlerken, birtakım durumlarda ayak yarası uzuv kaybına da neden olabiliyor. Ayak yaralarının vaktinde teşhis ve tedavi edilmesi uzuv kaybının önlenmesi açısından büyük değer taşıyor. Teşhis ve tedavi ise Kalp ve Damar Cerrahisi, Plastik Cerrahi, Ortopedi, Endokrinoloji, Enfeksiyon Hastalıkları ve Dermatoloji üzere farklı kısımların ortak takım çalışması ile gerçekleştiriliyor. Hayati risk yaratabilecek durumlarla karşılaşmamak için ayak yara bakımının ciddiye alınması ve tedavinin aksatılmaması gerekiyor. Memorial Ankara Memorial Ankara Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölümü’nden Op. Dr. Fatih Tanzer Serter, ayak yara bakım ünitesinde uygulanan ayak yara tedavileri ile ilgili bilgi verdi.
Diyabet ve damar sertliği en değerli sebep
Diyabet ve periferik damar hastalıkları (ateroskleroz) ayak yaralarının esas sebebini oluşturmaktadır. Diyabetin en yıkıcı tesiri damar sistemi üzerinde gerçekleşirken;ateroskleroz, diyabetin de tesiriyle güzelleşmesi güç, enfeksiyonlar ile durumun kötüleşebildiği, bakımı ve tedavisi vakit alan tıpkı vakitte uzuv kaybına da sebep olabilen ilerleyici damar hasarına, bu hasarlanmalar ise ayak yaralarına yol açmaktadır. Çoğunlukla küçük yaralanmalar ile başlayan, denetim altına alınmadığında ise hayati bir tehlike yaratabilen ayak yaralarının kesinlikle takip altında olması gerekmektedir.
7 diyabet hastasından 1’inde ayak yarası görülür
Diyabet hastaları açısından ayak yarası bakımı ciddiye alınmalıdır. Ülke nüfusunun yüzde 13,7’sinde görülen diyabet hastalığı, 10 milyondan fazla insanı ilgilendirmektedir. Bununla birlikte her 7 diyabet hastasından birinin ayağında yara açılmaktadır. Erkeklerde bayanlara oranla daha sık izlenen ayak yarası, Tip1 diyabet hastalarında Tip2 diyabet hastalarına kıyasla 1,5 kat daha fazla görülmektedir.
Ayak yarası tedavisi takım çalışması gerektirir
Ayak yarası oluştuktan sonra tedavi kesinlikle takım çalışması ile gerçekleştirilmelidir. Altyapısı uygun olan ayak yara bakım merkezlerinde tedavi sürecinde İç Hastalıkları/Endokrinoloji, Kalp ve Damar Cerrahisi, Dermatoloji, Enfeksiyon Hastalıkları, Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi, Ortopedi ve Girişimsel Radyoloji kısımları etkin rol oynar. Ayak yaralarının tedavileri altta yatan sebeplerine nazaran farklılık gösterirken, kimi noktalarda da birbirine benzeri.
Diyabetik ayak enfekte ve güzelleşmesi güç yaralardır
Diyabetik ayak tedavisinde, uygun/gerekli hasta kümesinin cerrahi olarak tedavi edilmesi, damar içi teknikler ile yara bölgesine ulaşan kan ölçüsünün artırılması yahut ilaçlar ile kapiller (kılcal damar) deveranının hızlandırılması tedavinin en kritik basamağını oluşturmaktadır. Yara oluştuktan sonra yaranın derinliği, apse formasyonu, meyyit doku yoğunluğu tedavi planını belirlemekte ve apselerin en kısa müddette boşaltılarak, meyyit dokuların uzaklaştırılması gerekmektedir. Enfeksiyon varlığında lokal ve sistemik antibiyotik tedavisi ile yara ziyanlı mikroorganizmalardan temizlenmeli ve muhtemel sepsis ihtimali ortadan kaldırılmalıdır. Uygun hastalarda yara derinliği de göz önüne alınarak gereklilik halinde “Ozon tedavisi” takviyesi ve yara bölgesindeki baskı/basıncı azaltabilmek hedefli olarak ortopedik takviye alınabilir.
Ateroskleroz kaynaklı yaraların tedavisinde deveranın artırılması sağlanır
Periferik damar hastalıklarından kaynaklanan ayak yarası olan hasta kümesinde damar tıkanıklığının ön planda olması nedeni ile kuru iskemik-gangrenöz yaralar, apse ve enfeksiyon formasyonundan daha fazla görülmektedir. Vakit içerisinde atardamar dolanımının yetersizliğinin ilerlemesi ile yaralar ve nekroz denilen doku kayıpları oluşur. Bu hastaların tedavisinde atar damar ve kapiller sirkülasyonunun artırılması öncelikli olup, yara bakımı ve meyyit dokuların uzaklaştırılması açısından diyabetik ayak tedavisi ile emsal prosedür uygulanır.
Venöz yetersizlik nedeni ile görülen varis ülserleri ise daha çok ıslak ve enfekte yaralar formunda ortaya çıkmaktadır. Bu yaralar “Diyabetik ayak” tablosunda olduğu üzere enfekte ve güzelleşmesi güç yaralardır. Uygun bakım ve yakın takip gerektirir. Bu yaraların tedavisi için de multidisipliner yaklaşım uygulanmalıdır.
Ayak yaralarından korunmak için alınması gereken tedbirler
Diyabet ve arteroskleroz nedeniyle oluşan ayak yaralarından korunmak için dikkat edilmesi gereken noktalar şu biçimdedir:
– Diyabetik hastalarda ayak bakımı kıymetlidir. Derinin kuru kalmaması ve çatlamaması için uygun nemlendirici kullanılmalıdır. Çok nemli kalan ayaklarda ise parmak ortalarında gelişen mantar enfeksiyonları cilt devamlılığının bozulmasına yol açarak, yeniden birebir formda enfeksiyona odak oluşturur.
-Uygunsuz ayakkabı seçimi sonucu ayak ve parmaklarda oluşan hal bozuklukları ve nasırların önüne geçilmelidir.
– Denetimsiz kan şekeri sonucu his bozukluğu oluşmuş hastalar çıplak ayakla dolaşmamalıdır.
– Yumuşak ve ek – dikiş yeri olmayan çoraplar kullanılmalıdır.
– Diyabetin neden olduğu ayak deformitelerine bağlı baskı noktaları oluşmasını engellemek için uygun ayakkabı seçimi yapılmalıdır.
– Enfeksiyonu engelleyebilmek için tırnak bakımı düzgün yaptırılmalı, bilinçsiz pedikür süreçlerinden kaçınılmalıdır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
