Ege Üniversitesi (EÜ) Meslek Planlama ve Muvaffakiyet Koordinatörlüğü tarafından düzenlenen “Kariyer Söyleşileri” kapsamında, EÜ Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü (TDAE) tarafından “Karaçay-Malkar Türklerinin Edebiyatı” bahisli bir söyleşi düzenlendi. Çevrimiçi olarak gerçekleştirilen söyleşinin moderatörlüğünü TDAE Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Temizkan yaptı. Aktifliğe konuşmacı olarak doktora eğitimini EÜ’de tamamlayan Akdeniz Üniversitesi (AKDÜ) Edebiyat Fakültesi Türk Lisanı ve Edebiyatları Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Adilhan Adiloğlu katıldı.
TDAE olarak Doç. Dr. Adiloğlu’nun bilgi birikiminden faydalanmak istediklerini lisana getiren Prof. Dr. Temizkan, “Etkinliğimizde eski öğrencimiz olmasından gurur duyduğumuz Karaçay Malkar Türklerinden olan Doç. Dr. Adilhan Adiloğlu’nu ağırlıyoruz. Araştırmaları yüklü olarak Karaçay Malkar Türkleri Edebiyatı üzerine olan Adiloğlu’nun doktora tezi de danışmanlığımda hazırlandı. Başarılı çalışmalarına dayanarak, ‘Kariyer Söyleşileri’ kapsamında kendisini konuk etmek istedik. Çok üretken bir öğrencimizdi ve artık meslektaşımız oldu. Üretkenliğinden ötürü da bu söyleşide onun bilgilerinden yararlanmak istedik. Kendisine davetimizi kabul ettiği için çok teşekkür ediyorum” dedi.
TDAE’nin çalışmalarına dahil olmaktan memnunluk duyduğunu belirten Doç. Dr. Adiloğlu, “Bana bu türlü bir toplantıda yer alma fırsatı sunduğunuz için teşekkür ederim. EÜ Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü mezunu olduğum için gurur duyuyorum. Kıymetli hocam Prof. Dr. Mehmet Temizkan’ın öğrencisi olmaktan iftihar ediyorum” diye konuştu.
“Karaçay Malkar Türkleri ile ilgili temelsiz ithamlara bulunuldu”
Tez konusu hakkında bilgi veren ve bu mevzuyu bir yanlışı düzeltmek, açıklığa kavuşturmak emeliyle seçtiğini söyleyen Doç. Dr. Adilhan Adiloğlu, “Sovyet Egemenliği Öncesi Karaçay Malkar Türkleri Edebiyatı, benim tez pozisyon. Bu mevzuyu seçmemdeki ana sebep de o periyoda dair yapılan nitekim uzak propagandalar. Okuduğum çalışmalarda daima Karaçay Malkar Türklerinin, Sovyet öncesi periyotta yazılı edebiyata geçmedikleri ve medeniyete ulaşmadıkları propagandası yapılıyordu. ‘Sovyet Rejimi gelmeden evvel Karaçay Malkarlar ilkel bir hayat yaşıyordu, rejim geldikten sonra medeniyete kavuştular’ algısı oluşturulmaya çalışılıyordu. Bu bir propagandadır. Dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan toplam 400 bine yakın Karaçay Malkar Türkü bulunuyor. Rusya’da yaklaşık 350 bin olan nüfus, Kırgızistan, Kazakistan, Türkiye, Amerika ve Suriye’de bulunanlarla bir arada 400 bin civarına yükseliyor. Kuzey Kafkasya’da Türk kavimlerinin çeşitlenmesiyle ortaya çıkan Karaçay – Malkar Türkleri, Çarlık Rusyası’nın kurulmasıyla boyunduruk altına giriyorlar” dedi.
Karaçay Malkar Türklerinin Nazi Almanyası tarafında durduğu formundaki argümanların temelsiz olduğunu belirten Doç. Dr. Adilhan Adiloğlu, “Karaçay-Malkar Türkleri, bulundukları topraklar için savaştılar. Savaşta birçok Karaçay-Malkar Türkü, Kızıl Ordu ile birlikte Nazilere karşı savaştı. Geriye kalanlar az sayıdaydı. Temelsiz ithamlarla bir halk topyekûn bir halde hayvan vagonlarıyla Orta Asya’ya sürgün edilmiştir. Yarısı da hayatını kaybetmiştir. 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla, bu temelsiz suçlamalar geri alınmış ve vatan haini olmadıkları aşikâr olmuştur” diye konuştu.
“Karaçay Malkar Türklerinin Edebiyat geleneği esaslı ve zengindir”
Sovyet öncesi periyotta Karaçay Malkar Türkleri Edebiyatından bahseden Doç. Dr. Adiloğlu, “Bütün Türk uzunluklarında olduğu üzere, Karaçay Malkar Türklerinin de epeyce esaslı ve güçlü bir kelamlı edebiyat geleneği vardır. Karaçay Malkar Türklerinin yazılı edebiyatlarını Sovyet öncesi ve Sovyet egemenliği biçiminde iki farklı başlık altında anlatabiliriz. Sovyet egemenliği öncesi edebiyat, kaynağını İslam dininden ve şark edebiyatından alarak beslenmiştir. Birinci dinî edebî yapıtların 18. yüzyıl ortalarında Buhara’dan gelip Karaçay’a yerleşen Pir Abdullah tarafından yazıldığı rivayet edilir. Tahir ile Zühre, Leyla ile Mecnun ve Miraçname üzere doğu edebiyatının muhakkak başlı yapıtları de Karaçay Malkar Türkçesi ile tekrar yazılmıştır. Ne yazık ki bu eserler günümüze ulaşamamıştır. Karaçay Malkar Türkçesi olarak Arap harfleriyle 1909 yılında basılmış birinci kitap Lokman Asani’nin ‘Kitabü Mürşidi’n-Nisa’ isimli eseridir” dedi.
Sovyetler Birliği devrindeki Karaçay Malkar Türkleri Edebiyatı hakkında bilgiler veren Doç. Dr. Adiloğlu, “1922 yılından itibaren bugünkü Karaçay Çerkes Cumhuriyeti’nin başşehri olan Çerkesk kentinde Rusça gazetelerin birtakım sayfalarında Arap harfleriyle yazılan Karaçay Malkar Türkçesiyle şiirler, makaleler ve haberlerin yayınlanmasıyla başlamıştır. Buradaki yayınlar, Sovyet propagandası yapılan eserler diyebiliriz. Dünya savaşıyla ilgili kayda alınan eserler de epey fazladır. Sovyet vatanının Nazilere karşı kahramanca savunulması ele alınmıştır. Savaşın getirdiği felaket ve savaş tersliği üzere bahisler işlenmiştir. 70’li yılların sonlarına yanlışsız verilen edebi yapıtların en bariz özelliği ise, bahislerin toplumsallıktan kişiselliğe kaymasıdır. 1980’li yıllarda yapıtlarında Karaçay Malkar Türklerinin sürgün edilmesi ve buna bağlı olarak kendilerine yapılan zulümleri açık bir halde tabir etmektedirler. 1990’dan sonra ise, Karaçay Malkar edebiyatından isimler saymak mümkün değil. Yeni ve büyük edebiyatçılar yetişmemiştir” diye konuştu.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
