Bebekler uygun gözlenmeli ve vaktinde müdahale edilmeli
“Sosyal etkileşim, irtibatta yetersizlikler, sonlu tekrarlayan davranışlar ve hudutlu ilgi alanları ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluk” halinde tanımlanan otizmde etkilenen alanların başında irtibat ve etkileşim geliyor. Otizmi olan çocukların, lisan edinimi sürecinde yaşıtlarına nazaran gecikme ve edinilen lisan maharetlerinin kaybolması üzere meseleler yaşayabileceğini belirten uzmanlar, erken müdahalenin ehemmiyetini vurguluyor. Uzmanlar, olağan lisan gelişimi gösteren bebeklerden farklı olarak otizmli bebeklerde babıldama periyodunun görülmediğini, 0-2 yaşta sessiz kalma ya da sonlu sözcük kullanımı görüldüğüne dikkat çekiyor. Uzmanlar, birtakım durumlarda edinilen lisan marifetlerinin 12-24 ay ortasında kaybolmasının da gözlenebildiğini belirtiyor.
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Lisan ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, Otizm Farkındalık ayı hasebiyle yaptığı açıklamada otizmli çocukların yaşadığı lisan ve konuşma meselelerine ait değerlendirmede bulundu.
Otizm Spektrum Bozukluğunun, “sosyal etkileşim, bağlantıda yetersizlikler, hudutlu tekrarlayan davranışlar ve hudutlu ilgi alanları ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluk” halinde tanımlandığını kaydeden Hazel Ezgi Dündar, “Tanımdan da anlaşılacağı üzere otizmde etkilenen alanların başında irtibat ve etkileşim alanları gelir. Münasebetiyle otizmli çocuklarda sıkça lisan, konuşma ve/veya bağlantı sıkıntıları da görülebilir.” dedi.
Konuşmada gecikme görülebilir
Dil ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Otizmi olan çocuklar, lisan edinimi sürecinde yaşıtlarına nazaran gecikme, edinilen lisan marifetlerinin kaybolması, sınırlı/anlamsız/konuya uygun olmayan/tekrarlı sözcük kullanımı, sohbete uygun formda jest-mimik ve ses tonu kullanımında yahut bunları anlamlandırmada zorluklar yaşayabilirler. Muhakkak bir bahse yahut objeye çok odaklanıp sohbetin bağlamına uyamamanın yanında sohbeti başlatma yahut sürdürmede de zahmet çekebilirler.” dedi.
Bunların yanı sıra konuşabilen otizmli çocukların sıkça günlük lisanı, tabir ve atasözlerini, esprileri anlamakta ve hasebiyle kullanmakta zorluk çektiklerinin görülebileceğini kaydeden Lisan ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Dilbilgisi kurallarına, zamirlerin kullanımına dair zorluklar da sıkça rastlanan lisan ve konuşma sıkıntıları ortasında sayılabilir.” dedi.
0-2 yaş periyodunda sessiz kalıyorlar
Otizmli çocuklarda lisan ve konuşma marifetlerinin gelişiminde birtakım farklılıkların görülebileceğini kaydeden Hazel Ezgi Dündar, şunları söyledi:
“Normal lisan gelişimi gösteren bebeklerden farklı olarak babıldama periyodunun görülmemesi, 0-2 yaşta sessiz kalma ya da hudutlu sözcük kullanımı görülür. Bunun yanında birtakım durumlarda edinilen lisan marifetlerinin 12-24 ay ortasında kaybolması da gözlenebilir. Bilimsel çalışmalara nazaran, otizmi olan çocukların yarısına yakınında konuşma hudutlu gelişebilir ya da gelişme görülmeyebilir. Konuşma gelişimi gösterenlerin ise okul öncesi periyotta yaşına uygun irtibat marifetlerini geliştirememesine sıkça rastlanır.
Erken periyotta takviye çok önemli
Dil ve konuşma mahareti basamaklı olarak ilerler münasebetiyle erken devirde bahsedilen zorlanmaları yaşayan çocuklar gerekli dayanağı almadıklarında sonrasında edinmeleri gereken lisan hünerlerinde de zorluk yaşamaya devam edebilirler. Yetişkinlik periyodunda dahi lisanı kurallarına uygun konuşmakta, mecaz ve dolaylı anlatımları anlamakta ve kullanmakta, sohbeti kişiye/yere/konuya uygun başlatmakta ve sürdürmekte, akranlarına benzeri bir lisan kullanmakta zorlanmaya devam edebilirler.”
Akranlarına nazaran farklılık gözlemlendiğinde dikkat!
Otizmli çocukların lisan ve konuşma hünerlerinde ortaya çıkan sıkıntıların vakit kaybetmeden aşılabilmesinin ehemmiyetini vurgulayan Lisan ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Çocuğunuzun lisan ve bağlantı hünerlerinde akranlarına nazaran bir farklılık olduğunu düşündüğünüzde yapılması gereken birinci ve en hakikat hareket bir lisan ve konuşma terapisti ile görüşmek olacaktır. Her çocuk teşhisten bağımsız olarak özgündür. Çocuğunuzun lisan, konuşma ve irtibat hünerlerinin bahsin uzmanı tarafından kıymetlendirilmesi hem muhtaçlık var ise terapi almak konusunda gecikmemek hem de çocuğunuzun gelişimini birlikte geçireceğiniz vakitte en verimli formda desteklemek için size hakikat bir yol haritası sunar.”dedi.
Dil ve konuşma terapisti ailelere yol gösteriyor
Dil ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, lisan ve konuşma terapistinin ailelere kıymetlendirme ve terapi sürecinde çeşitli yönlendirmelerde bulunabileceğini belirterek bunları şöyle sıraladı:
“Çocuğunuzla lisan gelişimini destekleyecek halde oyun oynamayı ve onu oyuna teşvik etmeyi,
Çocuğunuzun başta sizinle olmak üzere etrafındakilerle nasıl etkileşim kurabileceğini,
Etkileşimin ve oyunun hem çocuğunuzun faydasına hem de hepiniz için keyifli olabilmesi için yapılabilecekleri,
Çocuğunuzu taklit edebilmeyi ve onun sizi taklit ederek lisanı edinmesi için öncül şartları sağlayabilmeyi,
Çocuğunuzun kelamlı olmasa da sizinle kurduğu irtibatı görüp ona anlaşıldığını hissettirerek etkileşimlerini pekiştirmeyi,
Çocuğunuzla sizi takip edebileceği, taklit edebileceği süratte, sadelikte ve ilgisini çekebilecek formda bağlantı kurabilmeyi,
Çocuğunuza bir şeyler öğretmeyi hedefleyerek değil bağlantısı temel alıp ona da konuşma fırsatları yaratarak etkileşim kurmayı,
Çocuğunuzun ilgisini nasıl takip etmeniz gerektiğini ve bu durumda onu nasıl destekleyebileceğinizi ayrıntılı olarak anlatır, size model olur ve bu süreçte sizinle iş birliği içinde olur.”
Çeşitli formül ve yaklaşımlar kullanılabiliyor
NP Feneryolu Tıp Merkezi Lisan ve Konuşma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, otizmli çocukların konuşmayla ilgili sıkıntılarında kullanılan sistemlere ait olarak da şu bilgileri verdi:
“Dil ve konuşma terapisi sürecinde bu mevzuda zahmet yaşayan çocuğun dil-konuşma ve bağlantı marifetlerini desteklemeye yönelik Floortime yaklaşımı, Prompt tekniği, More than words programı, doğal lisan öğretim tekniği, Hanen tekniği üzere pek çok metot ve yaklaşım kullanılabilir. Bu süreçte çocuğun akranlarına muadil lisan maharetlerini kazanmasını hızlandırmak amaç alınır. Öncelikle bağlantı ve etkileşime olan ilgisini arttırmak, bu hünerleri edinmesini desteklemek ve edindiği bu hünerleri günlük hayatında kullanmasını sağlamak için gerekli formda bir terapi süreci planlanır. Lisanı muhakkak bir seviyede edinmiş olsa da akranlarından oral-motor maharetler, sesletim, sözcük dağarcığı, lisanı kullanım hünerleri, akıcı konuşma üzere diğer alanlarda farklılık gösteren çocuklar bu alanlarda da desteklenir.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
